Malalas 5.9 1–66 = 56–26 (Thurn)

Inhalt

Der Abschnitt stellt eine Aufzählung der Heroen, die gegen Troja kämpften dar, wobei jeder von diesen Heroen eine ausführliche Beschreibung erhält. Es werden sowohl optische als charakterliche Merkmale genannt. (Florian Battistella)

Philologisch-Historischer Kommentar
Parallelüberlieferung
Literatur

1 (56)
Οἱ ἡγεμόνες τῶν ἐπὶ Ἴλιον τὴν πόλιν ἐξελθόντων τοιοῦτοι τὰς ἡλι-
 
κίας ἧσαν·
 
<Ὁ βασιλεὺς Ἀγαμέμνων μέγας ἧν, λευκός, εὔρινος, δασυπώγων,
 
μελάνθριξ, μεγαλόφθαλμος, ἀπτόητος, εὐγενής, μεγαλόψυχος.
5 (60)
Ὁ Μενέλαος, ὁ τούτου αὐτάδελφος, κονδός, εὔστηθος, πυρρός, ἰσχυ-
 
ρός, δασυπώγων, εὔριν, εὐπρόσωπος.
 
Ὁ Ἀχιλλεὺς εὔστηθος, μέγας τὸν ὄγκον τοῦ σώματος, μακρόσκελος,
 
σπανός, ξανθός, εὐπρόσωπος, οἰνοπαής, γοργοὺς ἔχων τοὺς ὀφθαλμούς,
 
πολύθριξ, μακρόρριν, τοὺς πόδας ὠκὺς καὶ τοῖς ἅλμασι δόκιμος, δεινὸς
10 (65)
πολεμιστής, εὔχαρις, φιλήδονος, μεγαλόψυχος καὶ καλλίφωνος. ταῦτα
 
τούτου τὰ ἰδιώματα, τὰ μὲν τὴν τούτου δραστηρίαν ἐνέργειαν τεκμαιρό-
 
μενα, τὰ δὲ τοῦ φυσικοῦ θυμοῦ καὶ προαιρετικοῦ τὴν ὀξύτητα.
 
Ὁ δ᾽ αὖ τούτου διάπυρος φίλος Πάτροκλος παχὺς τὸ σῶμα καὶ ἰσχυ-
 
ρός, τὴν ἡλικίαν σύμμετρος, ὑπόξανθος, λευκόπυρρος, εὐπρόσωπος, εὐό-
15 (70)
φθαλμος, εὐγενής, δυνατὸς πολεμιστής, κατεσταλμένος, εὐπώγων.
 
Αἴας ὁ Τελαμώνιος μεγαλόσωμος, εὔσχημος(?), πλήρης(?), ἰσχυρό-
 
τατος, μεγαλόψυχος, μεγαλόφθαλμος, οὐλόθριξ, εὐπώγων, μέλας, εὔρινος,
 
σύνοφρυς, μελάγκορος, εὐθύς, πολεμιστὴς δυνατώτατος.
 
Ὁ Ὀδυσσεὺς διμοιριαῖος, λευκὸς τῷ σώματι, ἁπλόθριξ, εὐπώγων, μα-
20 (75)
λακόχρους, μιξοπόλιος, σύνοφρυς, εὔρινος, μεγαλόψυχος, δυνατὸς πολε-
 
μιστής, προγάστωρ, ἠθικός, εὐόμιλος.
 
Ὁ Διομήδης τὴν ἡλικίαν τετράγωνος, ἰσχυρός, ξανθός, εὔσχημος, με-
 
λίχρους, εὐπρόσωπος καὶ ὑπόσιμος, ξανθοπώγων, οἰνοπαὴς τοὺς
 
ὀφθαλμούς, σώφρων καὶ κονδοτράχηλος.
25 (80)
Νέστωρ, ὁ γηραιὸς καὶ μέγας τοῖς Ἕλλησι κατὰ σύνεσιν σύμβουλος,
 
μέγας τῇ ἡλικίᾳ, κατάρινος, ὑπόπυρρος, πολιόθριξ, γλαυκόφθαλμος,
 
πολιοπώγων, μάκροψις, εὐσύμβουλος, φρόνιμος.
 
Ὁ Πρωτεσίλαος ἁπλόθριξ, ὑπόξανθος, ἀρχιγένειος, μακρός, εὔθετος,
 
τολμηρὸς πολεμιστής.
30 (85)
Παλαμήδης μακρός, λεπτός, λευκός, μάκροψις, εὔρινος, ἁπλόθριξ, με-
 
λάνθριξ, μικρόφθαλμος, οἰνοπαής, λαρυγγὰς ἤτοι λαβραγόρας, φρόνι-
 
μος, εὐπαίδευτος, πολύβουλος, μεγαλόψυχος. ὃς δὴ πρῶτος τὸ ταυλίζειν
 
ἤτοι κυβεύειν, ἐξεῦρεν, ἐκ τῆς κινήσεως τῶν ἑπτὰ πλανητῶν κατὰ μοι-
 
ρικὴν τύχην ἐπαγόντων τοῖς ἀνθρώποις χαρὰς καὶ λύπας ὁρίσας τὴν
35 (90)
τάβλαν τὸν γήινον κόσμον, τοὺς δὲ δυοκαίδεκα κάσους τὸν ζῳδιακὸν
 
ἀριθμόν, τὸ δὲ ψηφόβολον καὶ τὰ ἐν αὐτῷ ἑπτὰ κοκκία τὰ ἑπτὰ ἄστρα,
 
τὸν δὲ πύργον τὸ ὕψος τοῦ οὐρανοῦ, ἐξ οὖ ἀνταποδίδοται πᾶσι καλὰ
 
καὶ κακά.
 
Μηριόνης κονδοειδής, πλατύς, λευκός, εὐπώγων, μεγαλόφθαλμος, με-
40 (95)
λάγκορος, οὐλόθριξ, πολύθριξ, πλατόψις, στρεβλόρινος, περίγοργος,
 
μεγαλόψυχος, πολεμιστής.
 
Ἰδομενεὺς διμοιριαῖος, μελάγχροος, εὐόφθαλμος, εὔθετος, ἰσχυρός, εὔ-
 
ρινος, δασυπώγων, εὐκέφαλος, οὐλόθριξ, κοντόθριξ, ἀπονενοημένος πο-
 
λεμιστής.
45 (5)
Φιλοκτήτης εὐμήκης, εὔθετος, μελάγχροος, σύνοφρυς, γενναῖος, εὐό-
 
φθαλμος, εὔρινος, μελάνθριξ, πολύθριξ, φρόνιμος, τοξότης εὔστοχος, με-
 
γαλόψυχος.
 
Αἴας ὁ Λοκρὸς μακρός, εὐσθενής, μελίχρους, στραβός, εὔρινος, οὐλό-
 
θριξ, μελάνθριξ, δασυπώγων, μακρόψις, τολμηρὸς πολεμιστής, μεγαλό-
50 (10)
ψυχος, καταγύναιος.
 
Πύρρος ὁ καὶ Νεοπτόλεμος εὐῆλιξ, εὐθώραξ, λεπτός, λευκός, εὔρινος,
 
πυρρόθριξ, οὖλος, ὑπόγλαυκος, μεγαλόφθαλμος, ξάνθοφρυς, ξανθοαρχι-
 
γένειος, στρογγυλόψις, προπετής, τολμηρός, εὔσκυλτος, πικρὸς πολεμι-
 
στής. οὗτος δὲ ὑπῆρχεν υἱὸς τοῦ Ἀχιλλέως ἐκ Δηιδαμείης, θυγατρὸς Λυ-
55 (15)
κομήδους, ὅστις μετὰ τὴν τελευτὴν τοῦ ἰδίου πατρὸς ἐξεπέμφθη ὑπὸ
 
Θέτιδος καὶ Πηλέως, πάππου αὐτοῦ, αἰτηθεὶς ὑπὸ τῶν Ἀχαιῶν, ὡς τοῦ
 
Ἀχιλλέως δόλῳ φονευθέντος, ἐκδικῆσαι τὸ πατρῷον αἷμα. καὶ
 
ὁπλισάμενος ἐπεστράτευσεν εἰς τὸ Ἴλιον σὺν ναυσὶν κβ' ἐκ τοῦ Πηλέως
 
λαβὼν ἴδιον στρατὸν Μυρμιδόνων, τὸν ἀριθμὸν ͵αχνʹ. καὶ ἀποπλεύσας
60 (20)
κατέλαβε τὴν Τροίαν καὶ εὗρον εἰς τὰς σκηνὰς τοῦ ἰδίου πατρὸς Ἀχιλλέως
 
Ἱπποδάμειαν τὴν καὶ Βρισηίδα, φύλακα τῶν τοῦ Ἀχιλλέως πάντων.
 
ἥντινα ἀποδεξάμενος εἶχεν ἐν πολλῇ τιμῇ, αἰτήσας αὐτὴν φύλακα εἶναι
 
καὶ τῶν ἑαυτοῦ ἐν τῇ πατρῴᾳ σκηνῇ. καὶ μετ᾽ ὀλίγον καιρὸν τελευτᾷ ἡ
 
Βρισηὶς νόσῳ βληθεῖσα.
65 (25)
Κάλχας κονδοειδής, λεπτός, λευκός, ὁλοπόλιος τὴν κάραν καὶ τὸ γέ-
 
νειον πολύθριξ, μάντις καὶ οἰωνοσκόπος ἄριστος.
Philologisch-Historischer Kommentar
4/5 μεγαλόψυχος: Μεγαλοψυχία, die von Aristoteles zur Kardinaltugend erhoben worden war, erhielt in der Spätantike Einzug in die christlichen Ethik, da sich ‚Großmut‘ mit Barmherzigkeit identifizieren ließ (Downey 1945). Μεγαλοψυχία galt folglich als Herrschertugend (Downey 1945, 285 Anm. 24). Von der Popularität dieses Begriffs in Syrien zeugt ein Mosaik aus Antiocheia, dessen Mitte die personifizierte Μεγαλοψυχία ziert.

Es ist auffällig, dass das Adjektiv μεγαλόψυχος in der ersten Hälfte der Chronographia mehrfach in V 9 bei der Beschreibung der griechischen Heroen vor Troja (Z. 4; Z. 10; Z. 17 (rekonstruiert: V 9, 16ff.); Z. 20; Z. 32; Z. 41; Z. 46f.; Z. 49) zu finden ist und danach erst wieder ab Buch X erscheint, nämlich bei X 17; XI 21; XII 18; XII 27; XII 28; XII 30; XII 36; XII 37; XII 48; XIII 1; XIII 17; XIII 34; XVII 18 (rekonstruiert: XVII 18, 3); XVIII 1; XVIII 51. Wie schon in V 9 ist μεγαλόψυχος auch an fast allen übrigen Stellen Teil einer adjektivreichen Beschreibung einer Person, meist römischer Kaiser. Eine Ausnahme von dieser Regel stellen nur XVII 17 und XVIII 51 dar, die aus diesem Grund bei Jeffreys/Jeffreys 1990, 336 nicht erfasst sind. (Florian Battistella, Johann Martin Thesz mit Olivier Gengler)
7/3 εὔστηθος: ‚mit starker Brust‘. Zuerst bei Malalas belegt, neben diesem Kapitel noch in V 10; X 43; XII 1; XII 18; XII 34; XII 49; XIII 18 (Rekonstruktion: XIII 18, 4f.); XVII 1; XVIII 1,5.
19/3 διμοιριαῖος: Das Adjektiv (wörtlich "der zwei Anteile hat") ist in der Chronographia überrepräsentiert (19 von 57. Okk im gesamten TLG-Corpus [Stand 22.01.2020], davon jedoch drei rekonstruiert: XIV 9, 1; XV 1, 2; XV 3, 4). Das Wort hat die Bedeutung 'von mittlerer Größe' (vgl. z.B. Thurn/Meier 2009, 423; Jeffreys/Jeffreys 1990, 233 s.v., DGE s.v. διμοιραῖος) und nicht 'überdurchschnittlich groß' wie in LBG s.v. διμοιραῖος. Dies zeigt auch ein Vergleich mit der slawischen Fassung, z.B. der Entsprechung von Mal. X 7 (Istrin 1994, 263). (Olivier Gengler mit Florian Battistella)
20/2 μιξοπόλιος: ‚halbgrau‘. Bei Malalas außerdem noch X 22 (186, 80); X 37 (194, 20); X 41 (195, 46); X 53 (202, 32); XI 13 (209, 75); XI 28 (213, 65); XII 15 (219, 40); XII 23 (224, 41); XII 24 (225, 46); XII 29 (230, 33); XII 32 (232, 80); XII 34 (233, 1); XII 35 (234, 12); XII 45 (239, 80); XII 48 (240, 24); XVI 1 (319, 9f.), XVIII 1,7.
53/2 στρογγυλόψις: ‚mit rundem Gesicht‘. Bei Malalas noch belegt in V 10 (79, 56); XVI 1 (319, 9); XVIII 1,6, außerdem in den Pythagoras in der Antike zugeschriebenen Fragmenta Astrologica (C. O. Zuretti [Hrsg.], Codices Hispanienses [Catalogus Codicum Astrologorum Graecorum 11,2] Brüssel 1934) p. 137, 15; p. 137, 32–138, 1; p. 138,10. Sonst meist στρογγυλοπρόσωπος, z.B. Arist. Hist. An. 495a3, [Phgn.] 807b33, bei astrologischen Schriftstellern (Dorotheus und Hephaestion) und in den Papyri (Stellen vgl. LSJ).
Parallelüberlieferung
Literatur
Borsch (2018): Borsch, Jonas: Schriftliche Bildnisse. Personalisierte Erinnerung in Malalas’ Porträts, Borsch, Jonas/Gengler, Olivier/Meier, Mischa, 3, Stuttgart 2018, 49–81.
Downey (1945): Downey, Glanville: The pagan virtue of megalopsychia in Byzantine Syria, TAPhA, 1945, 279–286.
Jeffreys/Jeffreys (1990): Jeffreys, Elizabeth/Jeffreys, Michael: The language of Malalas, 3: Portraits, Jeffreys, Elisabeth/Croke, Brian/Scott, Roger, Studies in John Malalas, 6, Sydney 1990, 231–244.
Jeffreys/Jeffreys/Scott (1986): Jeffreys, Elizabeth/Jeffreys, Michael/Scott, Roger: The Chronicle of John Malalas. A Translation, Melbourne, 1986.
Thurn (2000): Thurn, Johannes: Ioannis Malalae Chronographia, Berolini et Novi Eboraci, 2000.